Туризм Кыргызстандын экономикасынын тездик менен өнүгүп бара жаткан тармагынын бирине айланууда. 2025-жылдын биринчи жарым жылдыгында тармакка тартылган инвестициянын көлөмү 2,5 эсеге өсүп, ал эми туристтик кызмат көрсөтүү чөйрөсүндө 140 миңден ашык субъектиси иш алып барууда.
Статистикалык маалыматтарга ылайык, 2025-жылдын 1-июлуна карата Кыргызстанда туризм чөйрөсүнө байланыштуу 143,9 миң чарба субъектиси катталган. Бул категорияга туристтик товарларды өндүргөн жана саткан, экскурсиялык, мейманканалык жана транспорттук кызматтарды көрсөткөн, ошондой эле коомдук тамактануу жана рекреация (эс алуу) тармагында иштеген юридикалык жана жеке жактар кирет.
Активдүүлүк - борбор калаа жана өлкөнүн түштүгү
Эң көп субъектилер Бишкек шаарында – 32,3 миң (22,5%), Ош облусунда – 20,6 миң (14,3%), Чүй облусунда – 18,2 миң (12,6%) жана Ош шаарында – 19,3 миң (13,4%) катталган. Бул борбордо жана өлкөнүн түштүгүндө бизнес жана туризм инфраструктурасынын топтолушун чагылдырат, анда негизги транспорттук түйүндөр жана мейманкана объектилери жайгашкан.
Рекреация тармагын жана жеке ишкердикти өнүктүрүү
18,9 миң ишкана (13,1 пайыз) рекреация жана эс алуу чөйрөсүндө иштейт — буга мейманканалар, эс алуу жайлары, ресторандар, санаторий-ден соолукту чыңдоо мекемелери кирет. Мындай субъектилердин эң көбү Бишкекте (7,6 миң, же 40,3%) жана Ысык-Көлдө (2,5 миң, же 13,2 пайызы) жайгашкан.
Мында жеке ишкерлер басымдуулук кылат — алардын саны 126 миңден ашык адамды (жалпы сандын 87,6 пайызын) түзөт. Бул өлкөдөгү туристтик бизнестин негизинен чакан жана орто масштабда экенин айгинелейт.
Туристтердин агымы жана кызмат көрсөтүү: ишенимдүү өсүш
2025-жылдын биринчи жарым жылдыгында Кыргызстанда 646 эс алуу мекемеси жана туризм уюму иштеди. Бул мекемелерге 91 адистештирилген жайгаштыруу мекемеси, 347 мейманкана, 10 жаратылыш паркы жана коруктар, 90 туристтик фирма кирди.
Жайгаштырылган туристтердин саны 459,1 миң адамга жетти, бул өткөн жылга салыштырмалуу 39,6 пайызга көп. Туристтик фирмалар аркылуу 33 миң саякатчы жөнөтүлгөн, алардын ичинен 7 миңи Кыргызстанга келген чет элдиктер болгон.
Туристтик-экскурсиялык кызматтардын көлөмү 31,7%гпайызга өсүп, 2,7 млрд сомду түздү. Мейманканалардын кирешеси 50,5%га (2,8 млрд сом) көбөйдү, ал эми ресторандар жана тамактануу ишканаларынын кызматтарынын көлөмү 27,3%га (8 млрд сом) өстү.
Экономикага салым жана инвестициялар
Алдын ала баалоо боюнча, туризм тармагында 2025-жылдын январь-июнь айларында түзүлгөн дүң кошумча нарк 30,2 млрд сомду түздү. Бул ИДПнын 4,3 пайызына барабар (өткөн жылы 3,9%пайыз болгон).
Туристтик объектилерди курууга багытталган негизги капиталга инвестициялар 11,3 млрд сомго жетип, бул 2024-жылдын ушул мезгилине салыштырмалуу 2,5 эсеге өскөн. Алардын инвестициялардын жалпы көлөмүндөгү үлүшү 9,7 пайызга чейин өстү. Негизги каражаттар жолдорду, мейманканаларды, пансионаттарды жана соода объектилерин курууга жана реконструкциялоого жумшалды.
Өнөр жай жана экспорттук багыт
Ишканалар тарабынан 1,9 млрд сомдук туризмге багытталган товарлар өндүрүлүп, өсүш 1,8 эсеге жетти. Өзгөчө спорттук-туристтик инвентарларды өндүрүү (+28%) жана улуттук суусундуктарды өндүрүү (+90%) өстү. Ошол эле учурда элдик көркөм кол өнөрчүлүк буюмдарын чыгаруу 1,6%га төмөндөдү — буга, атап айтканда, калпактардын жана сувенирдик продукциянын өндүрүшүнүн кыскарышы себеп болду.
Туристтик кызматтардын экспорту (чет элдик коноктордон түшкөн киреше) 529,5 млн долларга бааланды, бул өткөн жылга салыштырмалуу 10,3%пайызга көп. Туристтик кызматтардын импорту (кыргызстандыктардын чет өлкөдөгү чыгымдары) 283,9 млн долларды түзүп, болгону 1,3%пайызга жогорулаган.
Туризмди камсыздандыруу: орточо кеңейүү
Камсыздандыруу рыногунун түзүмүндө келишимдердин 2,7 пайызы (42,8 миң) туристтерди камсыздандырууга туура келди — бул 13,3 пайызга өскөн. Жалпы камсыздандыруу суммасы 69,9 млрд сомду түздү, бирок бул 2024-жылга салыштырмалуу 6,3 пайызга төмөндөгөн.
Жарым жыл ичинде 361 камсыздандыруу учуру катталып, алар боюнча төлөмдөрдүн суммасы 9,7 млн сомду түздү.
Туризмди өнүктүрүү
Бул көрсөткүчтөрдүн оң динамикасы Кыргызстанда туруктуу туризм экосистемасынын калыптангандыгын айгинелейт. Ишканалардын санынын, инвестициянын жана кызмат көрсөтүүлөрдүн көлөмүнүн өсүшү бул тармактын узак мөөнөттүү өнүгүүгө жана эл аралык деңгээлде улуттук брендди бекемдөөгө ишенимдүү кадам таштаганын көрсөтүп турат.
